Category Archives Dongéng Sasakala SASAKALA CIGONDÉWAH Cigondéwah téh ngaran lembur anu perenahna di Kacamatan Bandung Kulon, Kota Bandung. Ceuk ujaring carita, ngaran éta tempat téh aya sasakalana. Kieu cenah Baheula, baheulaning baheula, di dinya téh aya karajaan. Ngaranna Karajaan Sindangsari. Ari anu jadi rajanya nya éta Bagénda Singa Mandala. Kagungan putra hiji, jenenganana Putri Mayang Sawitri. Putri anu geulis kawanti-wanti, éndah kabina-bina. Nincak rumaja putri, atuh beuki moronyoy baé kageulisanana téh. Kageulisan Nyi Putri geus jadi sabiwir hiji, jadi catur sapangeusi lembur, antukna sumebar ka mana-mana. Antukna kaémpér-émpér ka nagara-nagara séjén anu aya di sabudeureun Karajaan Sindangsari. Rajaputra jeung raja ti sawatara daratang ka Karajaan Sindangsari. Maksudna taya lian pikeun ngalamar Nyi Putri. Tapi, hiji ogé lamaranana téh taya anu ditarima. Pangpangna mah ku Nyi Putri, da ari Sang Bagénda mah, masrahkeun kumaha Nyi Putri baé. Read the rest of this entry → Sasakala Cieunteung – Sumedang Peta Wilayah Desa Cieunteung Sumedang Jaman baheula di wewengkon kabupatén Sumedang nu perenahna di daérah Darmaraja kiwari, aya hiji tempat can boga ngaran éta tempat téh. Ngan di éta tempat aya hiji wanoja anu geulisna kawanti-wanti éndahna kabina-bina, ceuk babasan téa mah nya irung kuwung-kuwungan nya tarang téja mentrangan, ku lemes-lemesna pakulitan éta wanoja téh, ceuk nu bohong mah matak tigulutuk kutu matak tisolédat lisa. Wanoja geulis téh éstuning jalma tukang tutulung teu kasaha-teu kasaha, sakirana perlu mah ku pitulung manéhna teu weléh ditulungan, sakur jalma nu ménta tulung ka manéhna mah. Nyimas Sarieunteung ngaranna téh, manéhna boga kabogoh hiji lalaki anu nganjrékna teu pati jauh ti lembur éta wanoja, ayeuna mah ngaran lembur kabogohna téh katelahna Cipaok. Kabogohna ogé sarua watekna jeung Nyimas, sarua tukang tutulung ka batur, atuh kabéh warga éta lembur pada muji ka Nyimas, keur mah manéhna bageur kabogohna ogé bageur deuih. Dasar jalma henteu kabéh resep, aya nu hayang ngamangpaatkeun kageulisan Nyimas téh, kawas hiji jajaka batur salemburna, manéhna téh bogoh ka Nyimas ngan ku Nyimas ditampik, da puguh Nyimas geus boga kikindeuwan, ongkoh kurang panuju deuih kana laku lampah éta jajaka téh. Eta jajaka nu bogoh ka Nyimas nogéncang néangan kasempetan keur ngakalakeun Nyimas, panasaran mun teu laksana ka Nyimas téh. Read the rest of this entry → Sasakala Situ Paténggang Situ Paténggang – Ranca Bali Ciwidéy Situ Paténggang ayana di Kacamatan Ranca Bali, Kabupatén Bandung Selatan, ± 40 km ti Kota Bandung, loba ogé anu nyebut di Ciwidéy. Situ ieu aya di meter di luhur permukaan laut. Gapura mapag nu sumping ka Situ Paténggang Aya nu ngalandi Situ Paténggang, da meureun asa genah kitu kadéngéna. Padahal cenah anu aslina mah katelahna “Paténgan”, tina asal kecap “patéang-téangan”. Tapi deuih aya kaol séjén anu nyebutkeun yén kecap “patéénggang” ogé bisa jadi bener, sabab baheula dina abad 13, nyaeta dina jaman Karajaan Sunda, iyeu situ téh katelahna Maha Ganggeng Panenggang, atawa lamun ditarajamahkeun sajalantrahna mah hartina tempat anu nenggang tapi kaawaskeun atawa kabireunggeuh ti ditu ti dieu. Panenggang oge harti “tapel-wates”, saba hartina dina jaman Karajaan Sunda, ieu situ jadi tapel-wates antara Karajaan Sunda Kulon jeung Karajaan Sunda Paténggang, mimiti dipaké tempat dumuk ti abad 7 kénéh, nyaéta sawaktu ieu talaga kaéréh ka Karajaan Tarumanegara. Read the rest of this entry → Sasakala Gunung Kendang Gunung Kendang Gunung Kendang mangrupakeun gunung anu aktif stratovolcano ayana di wewengkon Pangaléngan, aya ogé nu nyebutkeun ayana di Désa Sukamukti Kacamatan Cisompét Kabupatén Garut, dikomplék Kahutanan nu katelah Blok Jagasatru, sabab posisina patonggong-tonggong antara Pangaléngan jeung Garut. Jangkungna gunung nepi ka m kaki. Ku kituna, gunung ieu kaasaup salahsahiji gunung pangjangkuna di Tatar Jawa Barat. Di éta gunung, aya opat tegalan Fumarol, kaasup Kawah Manuk, anu legana kawah 2,75 kilométer. Gunung Kendang miboga sublimasi Sulfur, peletukan leutak/lumpur panas jeung cinyusu anu panas. Ciri anu nandakeun puncakna Gunung Kendan Peta jaman baheula ngeunaan Gunung Kendang jeung Gunung lianna Tina sababaraha carita, Gunung Kendang miboga dongéng sasakala anu kacida ahéngna, nu ku sawaréh jalma, éta carita téh teh dienyakeun. Sasakala Gunung Kendang Read the rest of this entry → JONGGRANG KALAPITUNG – Sasakala Gunung Bongkok Gunung Bongkok jeung Waduk Jatiluhur – Purwakarta Kungsi ka Jatiluhur? Jatiluhur téh perenahna di Purwakarta. Di dinya aya bendungan anu lega. Katelahna Bendungan Jatiluhur. Ari anu dibendungna Walungan Citarum. Éta bendungan téh gedé pisan mangpaatna, dipaké pikeun rupa-rupa kaperluan. Caina dipaké pembangkit tanaga listrik, anu listrikna dipaké di sakuliah Pulo Jawa. Salian ti éta dipaké pikeun irigasi deuih. Nyaian sawah-sawah anu aya di kalér, saperti di Purwakarta, Karawang, jeung Subang. Terus parat nepi ka Bekasi jeung Jakarta. Malah cai beresih anu aya di éta wewengkon, umumna mah asalna téh ti Jatiluhur. Teu saeutik deuih anu miara lauk di Jatiluhur, maké jaring anu disebut “kolam jaring terapung”. Jatiluhur ogé jadi obyék wisata andelan. Salian ti pamandanganana éndah, geus diwangun obyék wisata modern deuih. Saperti waterboom jeung kolam renang. Atuh keur nu resep nguseup, di Jatiluhur ogé loba tempat paranti nguseup. Read the rest of this entry → SANGKURIANG – Sasakala Gunung Tangkuban Parahu Carita Sangkuriang dina Prangko taun 1998 Guaran Engkus Ruswana Urang Sunda Lain Turunan Anjing panyungsian dongéng Sangkuriang Dongétng atawa ogét sok disebut legenda atawa sakakala Sangkuriang mangrupakeun salah sahiji dongeng nu paling kakoncara di tatar Sunda, malahan dongeng ieu sumebar sanusantara, nu tangtu teu leupas jeung kasundaan. Upama nilik dina jalanna carita, asa ku pamohalan pisan kunaon karuhun Sunda nyieun dongeng nu teu ilahar, jiga nu euweuh gawe nyawang teh sakahayang rasa, malahan aya sabagean urang Sunda nu ngarasa era jeung mungkin manghanjakalkeun ku ayana dongeng ieu, sabab ngabalukarkeun datangna pamoyokan batur, majar urang Sunda turunan Anjing Si Tumang téa, urang Sunda teu uni hayang ngawin ka indung. Tapi két heula ki dulur, di dieu urang kudu lantip, apan urang percaya luluhur Sunda lain jalma barodo, da sabodo-bodona ogét maenya nepi ka boga pamikiran yétn jalma daétk kawin jeung anjing kalayan ngahasilkeun anak jalma, jeung piraku deui parahu bisa ngajadi gunung mah. Sabalikna malah urang percaya ku sababaraha bukti nu nganyatakeun yétn luluhur Sunda sugih ku pangarti, jembar ku pangabisa. Di dieu tangtu luluhur Sunda ngahaja nguji pangarti jeung ngadidik turunanana sangkan motékar dina nalungtik naon pimaksudeunana, jeung apan geus jadi kabiasaan yétn dina unggal carita ngandung siloka. Ku pinter-pinterna dina nyusun carita nepikeun unggal carita karasana hirup jeung jiga nu nyata ayana, kurang-kurangna lantip mah dina ngalenyepanana bisa ngabalukarkeun kasamaran. Read the rest of this entry → CIUNG WANARA Kacaturkeun di Karajaan Galuh. Anu ngaheuyeuk dayeuh waktu harita téh nya éta Prabu Barma Wijaya kusumah. Anjeunna boga permaisuri dua. Nu kahiji Déwi Naganingrum, ari nu kadua Déwi Pangrenyep. Harita duanana keur kakandungan. Barang nepi kana waktuna, Déwi Pangrenyep ngalahirkeun. Budakna lalaki kasép jeung mulus, dingaranan Hariang Banga. Tilu bulan ti harita, Déwi Naganingrum ogé ngalahirkeun, diparajian ku Déwi Pangrenyep. Orokna lalaki deuih. Tapi ku Déwi Pangrenyep diganti ku anak anjing, nepi ka saolah-olah Déwi Naganingrum téh ngalahirkeun anak anjing. Ari orok nu saéstuna diasupkeun kana kandaga dibarengan ku endog hayam sahiji, terus dipalidkeun ka walungan Citanduy. Mireungeuh kaayaan kitu, Sang Prabu kacida ambekna ka Déwi Naganingrum. Terus nitah Ki Léngsér supaya maéhan Déwi Naganingrum, lantaran dianggap geus ngawiwirang raja pédah ngalahirkeun anak anjing. Déwi Naganingrum dibawa ku Léngsér , tapi henteu dipaéhan. Ku Léngsér disélongkeun ka leuweung anu jauh ti dayeuh Galuh. Read the rest of this entry → LUTUNG KASARUNG Kacaturkeun di nagara Pasir Batang, Prabu Tapa Ageung ti praméswari Niti Suwari kagungan putra tujuh, istri wungkul. Nu kahiji kakasihna Purbararang, nu kadua Purbaéndah, nu katilu Purbadéwata, nu kaopat Purbakancana, nu kalima Purbamanik, nu kagenep Purbaleuwih jeung nu katujuh Purbasari. Ngaraos parantos sepuh, Prabu Tapa Ageung ngersakeun ngabagawan, badé tatapa di leuweung. Nu dicadangkeun ngagentos ngeuyeuk dayeuh ngolah nagara téh lain Purbararang putra cikal, tapi bet Purbasari, putra bungsu. Atuh munasabah baé, Purbararang asa kaunghak. Amarahna teu katahan, asa dihina asa ditincak hulu. Purbasari diusir ti dayeuh dibuang ka Gunung Cupu. Kacaturkeun di Kahiangan, Guruminda, putra déwata cikalna, titisan Guriang Tunggal, ngimpén gaduh garwa anu sarupa jeung Sunan Ambu. Saur Sunan Ambu, “Jung, geura boro pijodoeun hidep. Aya nu sakarupa jeung Ambu. Tapi…ulah torojogan, anggo heula ieu raksukan…lutung!” Read the rest of this entry → SASAKALA GUNUNG TAMPOMAS Kacaritakeun, Gunung Gedé anu aya di Sumedang ngaluarkeun sora pohara pikakeueungeunana. Sorana ngaguruh. Tina puncakna kaluar haseup campur lebu anu hurung. Ieu gunung kawas-kawas arék bitu. Rahayat Kabupatén Sumedang harita, pohara rareuwaseunana. Kumaha balukarna lamun éta Gunung Gedé bener-bener bitu? Teu kacatur saha anu jeneng bupati harita. Ngan éta bupati téh pohara towéksana ka rahayat, wedi asih sarta bijaksana. Atuh sanajan can kalaporan gé anjeunna parantos uningaeun, kumaha tagiwurna rahayat. Anjeunna teras ngémutan sangkan bisa nyalametkeun rahayatna. Ku pangjurung kanyaah ka rahayat téa, anjeunna teras nyepi di hiji kamar, seja mujasmédi neda pituduh ti paradéwa. Susuganan ku jalan kitu, anjeunna tiasa mangadep ka Yang Tunggal, dipasihan pituduh pikeun nyalametkeun rahayatna. Ku cengeng-cengengna nu mangadep, alhamdulillah, maksad Kangjeng Bupati tinekanan. Dina hiji wengi, Kangjeng Bupati ngimpén kasumpingan hiji aki-aki. Éta aki-aki anu nganggo anggoan sing sarwa bodas téh, pok sasauran anca pisan, “Putu Éyang anu kasép, Éyang geus terang kumaha kabingung hidep. Éyang hayang mantuan sangkan rahayat hidep bisa leupas tina kahariwangna. Éta gunung kudu ditumbal ku keris pusaka kagungan putra dalem anu dijieun tina emas. Poma hidep ulah deuk ngorétkeun. Tah, sakitu baé ti Éyang.” Read the rest of this entry → Sasakala Lembur Maronggé Waktos kapungkur kacarioskeun aya hiji wanoja anu ngarandapan raheut manah. Namina Nyai Gabug. Anjeunna téh raheut manah ku hiji pameget. Nyai Gabug apruk-aprukan, terus milarian babakan nyingkahan nu ngarajét haténa. Nyai Gabug téh disarengan ku tilu raina Setayu, Naibah, sareng Naidah. Taya nu terang saha lalaki nu tos ngaraheutan Nyi Gabug téh. Saliwatan mah cangcaya mun Nyi Gabug kudu ngalaman raheut haté téh. Pangna kitu, Nyai Gabug téh geulis kawanti-wanti, endah kabina-bina. Sakur nu pareng amprok sareng Nyi Gabug, boh istri boh pameget, jorojoy resep jeung bogoh. Kocapkeun, Nyai Gabug jeung tilu raina anjog ka hiji pasir di tungtung lembur babakan. Saterasna Nyai Gabug bubuara ngadegkeun tempat pamatuhan. Ngababakanana Nyai Gabug téh enggal pisan nyebarna, ibur salelembur, éar sadésa, yén di babakan pasir aya opat wanoja geulis. Nya sakur nu panasaran mah pada ngajarugjug ka babakan téa. Barang prok ogé, henteu mencog tina sangkaan, opat wanoja téh geulis taya tandingna. Malah loba lalaki nu ngaheureuyan rai-raina Nyai Gabug. Nyai Gabug ngatik ka raina sangkan ulah gampil kagoda ku wujukan kaum pameget. Utamina kedah ngeunteung kana lalakon anu tos karandapan ku anjeunna. Demi tilu raina henteu baha kana rupaning papagah nu jadi raka éstuning pengkuh kana pamadegan, moal waka kagoda ku pameget mun rakana Nyai Gabug can nyaatujuan. Read the rest of this entry →